Op de foto lijkt het niet zo groot, maar als je er staat in het echt groot

Het amfitheater, dat ooit 15.000 zitplaatsen had en gebruikt werd voor o.a. gladiatorengevechten, is gevestigd in het bekende Quartier Latin. Net als bij het Colosseum in Rome beschikte de Arènes de Lutèce over een groot zeil dat over de tribunes kon worden gespannen om de bezoekers te beschermen tegen de zon. De duizenden bezoekers konden via 41 ingangen naar binnen. Vijf kleine opslagruimten gaven direct toegang tot de arena. Drie hiervan werden mogelijk gebruikt voor het stallen van de roofdieren die ingezet werden tijdens de gevechten. Het werd gebouwd in de 1^e eeuw na Christus, waarmee het de oudste van zijn soort is, gebouwd door de Romeinen.

Rond 280 na Christus werd het amfitheater verwoest door barbaarse invallen en kreeg het een nieuwe functie als begraafplaats. Veel van de stenen van de arena werden gebruikt om een verdedigingswal te bouwen rond Ile de la Cité om zich te weren tegen de invasie van de Hunnen. Uiteindelijk werd ‘het gat’ in de 13e eeuw volgestort met aarde en eigenlijk gewoon vergeten. Hierin kwam verandering toen in 1869, bij de aanleg van de rue Monge, de restanten werden gevonden. Het is mede dankzij Victor Hugo dat de arena zijn huidige aanzicht heeft. De gedreven expansiedrift van de gemeente zorgde ervoor dat de slopershamer dit unieke historische monument gewoon begon te slopen. Victor Hugo kwam in verzet en zorgde ervoor dat de arena tot op de dag van vandaag de functie van een openbaar park kreeg. Toch vreemd wanneer je hier loopt, vooral als je weet dat het jaren verborgen onder de grond gelegen heeft.

In de tuin van het Musée Cluny liggen de ruïnes van een Romeinse badgelegenheid van ± 200 na Christus, die in de 3^e eeuw door de Hunnen werd verwoest. De westkant van de badgelegenheid is bewaard gebleven en is één van de opmerkelijkste Gallo-Romeinse monumenten. De grote badzaal vormt een onderdeel van het Musée des Thermes, dat verder een interessante collectie Romeinse voorwerpen herbergt. De resten van de Romeinse baden zijn zeer bezienswaardig. Het gewelfde frigidarium (koude bad) was het grootste van Frankrijk. Hier bevindt zich een van de attracties van Cluny, de pilaar van de schippers die tijdens de opgravingen van 1711 onder de Notre-Dame werd aangetroffen. Op de vijf bewerkte stenen blokken zijn Gallische en Romeinse goden te zien. Op het bovenste deel staan waarschijnlijk schippers op de Seine afgebeeld. Er zijn ook ruïnes van het caldarium en repidarium (hete en lauwe baden) en bezoekers kunnen de ondergrondse gewelven bezichtigen.

Rond 1330 kocht de abt van Cluny-en-Bourgogne de ruïnes en het omliggend terrein om er een Hôtel te bouwen. Het gebouw zoals we het nu kennen is van tussen 1485 en 1500. De Jakobsschelpen die we op het gebouw aantreffen verwijzen naar de bedevaartsweg naar Santiago de Compostela waarvan ook één van de oudste straten van Parijs, de nabijgelegen Rue Saint-Jacques deel uitmaakt.

Een interessante bewoonster was Maria Tudor, de zuster van Hendrik VIII van Engeland. Ze was pas drie maanden met Lodewijk XII getrouwd toen hij stierf. Lodewijk was reeds twee keer eerder getrouwd geweest en had twee dochters, maar geen zoon en dus geen troonopvolger. Hij was trouwens al in de vijftig, zij pas zeventien jaar jong.
Frans I, getrouwd met één van z’n dochters en dus wettig troonopvolger, was bang dat deze jonge koningin zwanger was van de inmiddels dode Lodewijk. Als ze wel een zoon ter wereld zou brengen zou die de rechtmatige troonopvolger worden en hij weer een simpele edelman.
Maria was bang als weduwe in een klooster terecht te komen en smeekte Frans om haar naar Engeland te laten terugkeren. Helaas voor haar vertelde ze hem ook dat ze nooit verliefd was geweest op Lodewijk, maar op Charles Brandon, de hertog van Suffolk. En laat het nou net Charles Brandon zijn die naar Parijs kwam om te onderhandelen over haar terugkeer (en de betaalde bruidsschat). Frans chanteerde de twee en ‘dwong’ hun in het geheim te trouwen en te vertrekken naar Engeland. Mocht ze zwanger zijn kon hij met een gerust hart zeggen dat het van Charles was en niet van Lodewijk. Op deze sluwe manier werd Frans I de nieuwe koning van Frankrijk. Tja, zo deed je dat vroeger………, en allemaal voor niets, want ze kreeg ruim 14 maanden na de de dood van Lodewijk een kind. Het was trouwens wel een zoon.

Het gebouw kreeg in 1833 een nieuwe bewoner, de kunstverzamelaar Alexandre du Sommerard. Bij diens dood in 1842 kocht de Franse Staat het gebouw samen met zijn inmens grote verzameling. Het gebouw werd omgetoverd tot museum en opende in 1844 zijn deuren voor het publiek. Het bezit onder andere een unieke collectie middeleeuwse beeldhouwwerken, houtsnijwerken, wandtapijten, maar ook zijn vanaf hier de Romeinse baden te bewonderen.

Staande op de voorhof (ingang van het museum) heb je aan de linkerkant een fraaie gevel, laatgotisch van stijl en met vier arcaden en rechts een put met een 15^e eeuwse rand. Aan de achterzijde van het gebouw is een prachtig kapelletje in flamoyant-gotische stijl. Als de poort open is moet je even een kijkje nemen op de binnenplaats.

De moskee van Parijs is meer dan een gebedshuis, het is een instituut. La Mosquée de Paris is tussen 1922 en 1926 gebouwd als monument voor de moslimslachtoffers die tijdens de 1^e Wereldoorlog zijn gevallen. Het is gebouwd naar het voorbeeld van de moskee van Fez en heeft een Spaans-Moorse architectuur. Je kan de moskee bezoeken, behalve op vrijdag. Architecturaal is het een hoogtepunt, tevens is er een mooie binnentuin, een restaurant, een theesalon en een badhuis (hammam) aanwezig. De minaret steekt met zijn 33 meter hoog boven de rest uit.

Gewoon naar binnen gaan en op het terras van de theesalon gaan zitten. Je hoeft niks te bestellen, je krijgt gewoon thee. Niet aan te raden voor diabetici……..mierzoet! Maar voor een moment heb je even het idee in Granada te zijn in plaats van Parijs.

Op de Mons Lutetius, zoals deze plek vroeger heette, stond al vanaf het jaar 507 een basiliek. Clovis, de eerste Merovingische koning der Franken, had deze basiliek laten bouwen als tombe voor hem en zijn vrouw Clothilde. In 512 werd hier de beschermheilige van de stad Parijs begraven, St.-Geneviève. Later werd de heilige overgebracht naar de abdij naast de St.-Etienne-du-Mont, waar ze bleef tot aan de Revolutie.

Dit majestueuze kerkgebouw, met zijn zeer aan de Romeinse bouwkunst herinnerde architectuur, is een uiting van dankbaarheid (en belofte om Geneviève een waardige plaats te geven) geweest van Lodewijk XV. Hij beloofde in 1744 een kerk te bouwen indien hij weer beter zou worden van ernstige ziekte. De koning gaf aan een vertrouweling, markies de Marigny, de opdracht om de oude basiliek af te breken en in 1757 begon met met de bouw. Architect Jacques-Germain de Soufflot gaf er de vorm aan van een Grieks kruis, waarvan het middelpunt bekroond is met een 83 meter hoge koepel, steunend op een zuilengalerij. De uitvoering van het werk had nogal wat voeten in de aarde. Geldgebrek, verzakkende funderingen en scheurende muren vertraagden de bouw én versnelde het levenseinde van Soufflet. Het laatste werk is afgemaakt door zijn medewerker, Guillaume Rondelet. Als het dan eindelijk in 1791 klaar is er wederom een probleem, we zitten dan midden in de Revolutie. De Constituerende Vergadering van de Revolutie liet de kerk dan ook meteen omdopen tot ‘Tempel van de Faam’, daar waar hun grote helden moesten worden geëerd en begraven.

Dit was het begin van vele grote namen die hier hun laatste rustplaats hebben gevonden, enkele hiervan zijn; Soufflet zelf, Voltaire, Victor Hugo, Rousseau, Marat, Emile Zola, Braille en de verzetsstrijder Jean Moulin. Tussen al dat mannelijke geweld ligt één vrouw, de natuur- en scheikundige Marie Curie. Ook een Nederlander ligt hier begraven, Jan Willem de Winter (zie foto) uit Kampen (mijn woonplaats). Mede door zijn successen als vice-admiraal en opperbevelhebber in het Franse leger, heeft hij nog een aantal jaren als ambassadeur in Parijs mogen werken. Hij kreeg van Napoleon het Grootkruis van de Légion d’Honneur. Zijn hart ligt trouwens (bij ons) in de Bovenkerk te Kampen, met de vermelding; “Aan de IJssel werd hij geboren, aan de Seine stierf hij”.

De slinger van Foucault, 67 meter touw en een bol van 28 kilogram

In het Panthéon werd ook het eerste experiment gehouden dat moest aantonen dat de wereld rond zijn as draait. Het experiment werd op 26 maart 1851 door de astronoom Jean Bernard Léon Foucault uitgevoerd door een enorme slinger binnen in de koepel te hangen. De pendule verhuisde naar het Conservatoire des Arts et Métiers in het 3^e arrondissement, maar verhuisde in 1995 terug naar het Pantheon.

Het Panthéon, op de top van 65 meter hoge Montagne-St.-Geneviève, ligt vlakbij de Sorbonne en dus midden in de studentenbuurt van Parijs, het Quartier Latin. Het silhouet van de koepel hoort bij het beeld van de stad zoals de Eiffeltoren, de Notre-Dame en de Sacré-Coeur. 22 Corintische zuilen, 110 meter lengte en zijn 83 meter hoogte, indrukwekkend.

Enkele beroemde studenten van de Sorbonne waren; Thomas van Aquino, Petrus van Tarentaise (de latere paus Innocentius V), Honoré de Balzac, Victor Hugo, St. Ignatius of Loyola, Luther, Calvijn, Marie Curie en Erasmus. De huidige gebouwen dateren van eind 19^e eeuw.

De buurt, Quartier Latin, heeft aan deze instelling z’n naam te danken. De vele studenten die hier al eeuwen rondlopen hadden als voertaal Latijns, iets wat met de Revolutie werd afgeschaft. Nu nog hebben de studenten een grote invloed op deze buurt. Talloze cafe’s en eetgelegenheden zijn internationaal.

De beroemdste én meest bijzondere boekhandel van Parijs, Shakespeare & Company. De buurman op nr. 39 heeft het kleinste huisje van Parijs.

Je zou hem haast over het hoofd zien, want hij staat een beetje verstopt in een hoekje achter één van de grote publiekstrekkers van Parijs, het Panthéon. Maar de St.Etienne-du-Mont verdient aandacht, want het is één van de meest bijzondere kerken van Parijs. Op deze plek stond al vanaf de 5^e eeuw een abdij, gebouwd door Clovis I en zijn vrouw Clotilde. Clovis was de eerste Franse koning en bekeerd tot het christendom door Geneviève. De kerk werd door zijn populairiteit te klein, veel pelgrims en de buurt werd steeds meer bewoond, dus er moest iets groters komen. De ‘nieuwe’ kerk werd gebouwd tussen 1492 en 1626 en is dankzij de lange bouwtijd een samenraapsel van verschillende bouwstijlen. De voorkant, met de drie erg verschillende gevelstukken boven elkaar, is een mengelmoes van gotiek, klassiek en renaissance, maar zeer bijzonder.

Wat je meteen opvalt als je de kerk binnenkomt is de koorgalerij. Deze staat als enige in Parijs niet in verbinding met het schip van de kerk. Het is zeer waarschijnlijk door Philibert Delorme ontworpen. De constructie van het koorhek is in 1537 tot stand gekomen. Wat ook opvalt zijn de twee prachtige wenteltrappen. Het barokorgel en het houtsnijwerk van de preekstoel zijn schitterend.

In de de kerk wordt ook een relikwie van Geneviève bewaard, een gedeelte van haar sarcofaag. Even over deze opmerkelijke vrouw uit de 5^e eeuw. Toen Attila de Hun tegen Parijs optrok, bezwoer Geneviève om het gevaar af te wenden met boete en gebed. De Hunnen veranderden hun plannen en Parijs bleef gespaard. Tijdens een hongersnood voorzag ze de Parijzenaren van voedsel. Een andere legende vermeldt dat ze haar moeder Gerontia van blindheid genas door haar ogen te bevochtigen met gezegend water. Geneviève leefde streng, bad voortdurend en deed aan liefdadigheid. Geneviève is sindsdien patroonheilige van Parijs en lag tot aan de Revolutie hiernaast in de abdij begraven.
Toen in de loop der jaren de abdij begon te vervallen beloofde Lodewijk XV op zijn ziekbed om een waardig onderdak te bouwen voor Geneviève, namelijk het huidige Panthéon. Het plannetje van Lodewijk ging dankzij de revolutie niet helemaal door, het Panthéon kwam er wel, maar Geneviève kwam er niet in. Tijdens de Revolutie werden de laatste beenderen van de heilige weggehaald uit de oude abdij, verbrand op Place de l’Hôtel de Ville en uitgestrooid in de Seine. Het gedeelte van haar sarcofaaf is vandaag de dag nog steeds te zien in een speciaal hiervoor gemaakt kapelletje in deze prachtige kerk. Dat het niet altijd vrede en liefde in de kerk is geweest bleek wel op 3 januari 1857. De aartsbisschop van Parijs, Monseigneur Sibour, werd in de kerk vermoord door de geschorste priester Jean-Louis Verger.

De omgeving van deze kerk is bijzonder gezellig, het ligt middenin de studentenwijk Quartier Latin met zijn vele terrasjes en (goedkope) eettentjes.

Dit kleine en bijzonder fraai gelegen kerkje, met een mooi uitzicht op de Notre Dame, heeft een geheel eigen karakter en is de oudste kerk van Parijs in zijn oorspronkelijke staat. Sinds de 6^e eeuw hebben op dit terrein verscheidene aan de H. Julianus gewijde kapellen gestaan. Eerst genoemd naar Julianus de Martelaar die in de 3^e eeuw bisschop van Brioude was. Julianus de Biechtvader, de middeleeuwse bisschop van Le Mans, die ook bekend stond als ‘de Arme’ (pauvre), dit omdat hij zo vrijgevig was dat hij zelf in armoede leefde. En tenslotte naar Julianus de Johannieter, de veerman. De kerk dankt nu zijn naam weer aan de weldoener der armen. Er worden sinds 1889 Grieks-orthodoxe diensten gehouden. In de 9^e eeuw werd het verwoest door de Vikingen. Het huidige gebouw werd tussen 1165 en 1220 in dezelfde periode als de Notre Dame opgetrokken door de monniken van Longpont, een klooster enkele kilometers buiten Parijs. De hoogleraren van de Sorbonne Universiteit hielden hier vanaf de 13e eeuw hun bijeenkomsten, onder meer voor de benoeming van de rector magnificus. Dit tot dat in 1524 studenten zo’n tumult maakten en het meubilair zo ernstig beschadigden dat voortaan alle universitaire activiteiten werden verboden. In 1655 werd de priorij opgeheven en de kerk diende voortaan als kapel van het Hôtel Dieu, het grote Parijse ziekenhuis. Ten tijde van de Revolutie was het een zoutopslagplaats, maar gelukkig werd het in 1826 weer als kerk in gebruik genomen. Er worden heden ten dage veel klassieke concerten gegeven.
Voor het parkje bij de kerk, Square René Viviani, staat de oudste boom van Parijs. Deze robinia, gepland in 1602 door de botanicus Jean Robin, is gemakkelijk te herkennen aan de stut die nodig is om de oude boom overeind te houden. De zoon van Jean Robin, Vespasian Robin, plantte in 1636 een exemplaar in Jardin des Plantes in Parijs. Ook deze boom is nog steeds te bewonderen.

Ook oud is de basreliëf uit de 14^e eeuw, de oudste van Parijs, die hier altijd aan de gevel heeft gezeten. Het basreliëf, met daarop een bootje, hoge golven, een paar mensen en een huisje. Het beeldhouwwerkje vertelt de oude legende van Julien-le-Pauvre, ook wel genoemd Julien l’Hospitalier.

De jeugdige edelman Julian komt tijdens de jacht een sprekend hert tegen, die hem de nare voorspelling doet dat hij zijn eigen vader en moeder zal doden. Julian wil alles op alles dit voorkomen en vertrekt ver weg naar het buitenland. Hij stelt zich in dienst van een prins, verwerft een kasteel en huwt de burchtvrouw. De ouders van Julian blijven jarenlang zoeken en vinden uiteindelijk het kasteel. Helaas is op dat moment Julian afwezig, maar zoals een goede gastvrouw behoort te zijn geeft ze hun de beste kamer van het kasteel, de masterbedroom. Julian komt ’s nachts thuis en ziet twee mensen in zijn eigen bed. Denkende dat zijn vrouw daar ligt met een vreemde man steekt hij ze in blinde woede allebei dood. Als hij achter de waarheid komt wordt hij overspoeld door berouw en verdriet, verkoopt al zijn wereldlijke goederen en sticht hier aan de Seinekade, samen met zijn vrouw, een hospitaal voor leprapatiënten. Als hij op een dag een vermeende leprapatiënt met zijn boot de Seine overzet, blijkt dat Jezus Christus te zijn, die hem al zijn zonden vergeeft.

De basreliëf zul je hier bij het kerkje niet meer vinden. Waarom is mij niet bekend, maar het is verhuist naar de achterliggende Rue Galande op nr. 42. Een beetje verlaten hangt het hier, op de gevel van een klein bioscoopje, hét ‘bewijsstuk’ voor deze legende.

Kerk uit de 17^e eeuw die hoort bij het militair hospitaal Val-de-Grâce. Gebouwd in opdracht van Anna van Oostenrijk, die in 1637 beloofd had een kerk te bouwen als ze een zoon zou krijgen. Na 23 jaar kinderloos huwelijk werd een jaar na de belofte een zoon geboren: de toekomstige Lodewijk XIV. Hij legde in 1645 als zevenjarige zelf de eerste steen en in 1667 was de kerk gereed. Het is een kerk in barokstijl, ontworpen door de architecten François Mansart en Jacques Lemercier. Binnen in de prachtige koepel zijn 200 figuren uit de bijbel geschilderd door Mignard, maar ook Lodewijk XIII en Anna van Oostenrijk komen hierin voor. De kerk is rijk versierd met beelden en schilderijen.

De abdij bij de kerk werd in 1793 een ziekenhuis met een artsenopleiding voor militairen. De Benedictijner nonnen gaven medische zorg aan gewonde revolutionairen tijdens de Franse Revolutie. Om die reden werd de kerk gespaard van het vandalisme dat andere bekende Parijse kerken teisterde. De Notre-Dame bijvoorbeeld werd geplunderd en omgetoverd in een magazijn, St.-Julian le Pauvre werd een zoutopslag en de Église St.-Eustache werd gebruikt als schuur. Het prachtige interieur van de kerk is nu een van de weinige onbeschadigde overblijfselen van de grandeur van het pre-revolutionare Parijs.
Als gevolg van de Revolutie kregen de gebouwen op het terrein van Val-de-Grâce een nieuwe bestemming als militair hospitaal. Sinds 1978 is er een nieuw ziekenhuis achter de kerk. Twee kamers daarin zijn permanent gereserveerd voor de president en de premier van Frankrijk.

Deze prachtige oude foto is van Charles Marville en gemaakt in 1865. Marville werd aangesteld als officiele stadsfotograaf van Parijs, en maakte bewust veel foto’s van straten die (helaas) zouden verdwijnen tijdens de stadsvernieuwing onder leiding van Baron Haussmann.

Het 5e arrondissement heeft nog veel van zijn middeleeuws karakter weten te behouden, zoals ook het smalle straatje rue de Bièvre. Het is een zeer oud straatje, het wordt al beschreven in 1224, en is vernoemd naar het riviertje de Bièvre die hier door deze buurt liep. Misschien nog niet zo lang geleden het meest beveiligde straatje van Parijs, maar daarover straks meer.
Van het gedeelte van de Bièvre dat door deze buurt liep, is bekend dat de Romeinen het middels een aquaduct gebruikten voor het drinkwater in Lutetia, het latere Parijs. Honderden jaren later in de 10e eeuw waren het de monniken van de voormalige abdij Saint-Victor die de kracht van het water gebruikten voor hun graanmolens. De wijk werd later vernoemd naar deze monniken en draagt nu meer dan duizend jaar later nog steeds hun naam, het Quartier Saint-Victor.

Een paar eeuwen later was het Jean Gobelin die aan de oevers van het riviertje een fabriek startte nadat hij een nieuwe techniek ontdekte voor het verven van wandtapijten. Het verontreinigde water van het verven werd gewoon afgevoerd in het riviertje. Hij werd wereldberoemd met zijn wandtapijten en zijn succes trok meer ambachtslieden naar deze buurt, de omgeving werd misschien wel het eerste industrieterrein van Parijs. Leerlooieren, ververijen, wasserijen, wevers en schoenmakers zorgden in korte tijd dat het water vreselijk vervuild werd. Het riviertje was inmiddels een open afvalriool geworden en zorgde voor een inmense stank en ernstige gezondheidsproblemen. Toen Baron Haussmann in het midden van de 19e eeuw de stad vernieuwde werd hier dan ook behoorlijk ingegrepen. De rivier werd gedeeltelijk afgedekt met beton en de rest werd opgenomen in het rioolstelsel.
Weg rivier, weg industrie en weg honderden jaren geschiedenis. In de wijk Buttes-aux-Callais, vlakbij Place d’Italie, is nog veel te herkennen van de oude ambachtswijk. Als je door deze buurt loopt zul je met regelmaat een bronzen medaillon tegenkomen in het plaveisel van de straat, herinneringen aan vroeger. Je kunt niet vermoeden dat je over een verborgen rivier loopt die nog steeds ongemerkt in het zuiden de stad binnenkomt en roemloos bij Pont d’Austerlitz zich vermengt met de Seine.

Hoe anders kan het met een wijk lopen. Een slordige honderd jaar later woonde op nummer 22 van de rue de Bièvre de vroegere president François Mitterrand die, zoals hijzelf zei, werkte op het Palais Élysée maar woonde in Parijs. Jarenlang kon je deze straat niet normaal in lopen en werd je door de bewaking tegengehouden.